Twardy brzuch – przyczyny, objawy, rozpoznanie

Twardy brzuch to dokuczliwy, ale rzadko kiedy jedyny objaw problemów trawiennych czy chorób związanych z układem pokarmowym. Symptomy takie jak silny ból brzucha, nudności, wymioty, zaparcia czy gorączka należy uznać za niepokojące i w przypadku ich wystąpienia warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym. W zależności od objawów specjalista zaleci odpowiednie badania i podejmie decyzje dotyczące leczenia. Poznaj możliwe przyczyny twardego brzucha i dowiedz się, jaki stan wymaga niezwłocznej interwencji chirurgicznej.

1. Twardy brzuch – objawy
2. Jakie są przyczyny twardego brzucha?
3. Twardy brzuch – diagnostyka
4. Jak leczyć twardy brzuch?

Twardy brzuch – objawy

Niektórzy twardy brzuch utożsamiają ze wzdęciami. Wzdęcie brzucha to subiektywne uczucie rozdęcia, wypełnienia jamy brzusznej. Część chorych zgłasza uczucie ucisku na ścianę jamy brzusznej czy uczucie obecności nadmiernej ilości gazów w jamie brzusznej. W zależności od przyczyny, która powoduje wzdęcia, towarzyszyć im mogą również inne objawy ze strony układu pokarmowego, np. nawracający ból brzucha, dyskomfort czy rzadsze wypróżnienia (zaparcia)¹.

Twardy brzuch, któremu towarzyszy silny ból, może być też objawem ostrych chirurgicznych chorób jamy brzusznej (tzw. ostrego brzucha). Dodatkowe możliwe objawy to niestrawność, nudności, wymioty i nieoddawanie stolca. W przebiegu niektórych chorób gazy jelitowe gromadzą się w jamie brzusznej i dochodzi do zaprzestania oddawania wiatrów, w brzuchu może się „przelewać” i „bulgotać”. Jeśli doszło do krwawienia do przewodu pokarmowego, mogą mieć miejsce wymioty treścią podobną do fusów po kawie lub dochodzi do oddawania stolców z dużą ilością krwi. Pozostałe objawy ostrego brzucha to osłabienie czy zmniejszona ilość oddawanego moczu².

Jakie są przyczyny twardego brzucha?

Twardy brzuch może oznaczać wzdęcia, a jedną z częstych przyczyn wzdęć jest zespół jelita drażliwego. Szacuje się, że schorzenie to może dotyczyć nawet 10% populacji, a jego etiologia jest nieznana³. Inne przyczyny wzdęć to³:

• zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego,
• nieprawidłowe trawienie i zaburzenia perystaltyki jelit,
• nietolerancja węglowodanów,
• zaparcia,
• rak jelita grubego,
• stan po operacji,
• niedrożność przewodu pokarmowego,
• celiakia,
• choroby układowe,
• nieswoiste choroby jelit,
• aerofagia,
• przyjmowanie niektórych leków (np. blokerów kanału wapniowego, antydepresantów).

Przyczynami zaparć mogą być np. choroby i zaburzenia metaboliczne (m.in. cukrzyca), ponadto zaparcia mogą występować w chorobach układu nerwowego (np. choroby naczyniowe mózgu) czy zaburzeniach o podłożu psychicznym (np. depresja)⁴.

Ból ciągły zlokalizowany w obrębie jamy brzusznej, któremu towarzyszy twardy brzuch, może być wywołany także przez ostrą chorobę chirurgiczną. Niekiedy jej wystąpienie wiąże się z przewlekłą chorobą danego narządu, a czasami jest ostrym stanem powstającym w zdrowym wcześniej narządzie. Schorzenia wywołujące tzw. ostry brzuch to m.in.²:

• niedrożność przewodu pokarmowego,
• krwawienia do przewodu pokarmowego,
• zapalenie otrzewnej.

Wymienione stany wymagają niezwłocznej interwencji lekarskiej. Twardy brzuch wyglądający na spuchnięty w okolicy pępka lub wyżej należy obserwować. Gdy dołączą inne przykre objawy, które z biegiem czasu będą się nasilać, należy udać się do lekarza i wykonać badania.

Twardy brzuch – diagnostyka

Postępowanie po zgłoszeniu się do lekarza będzie zależeć od tego, jak poważny jest stan chorego. Bardzo ważnym elementem diagnostyki jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu chorobowego. Kolejnym etapem jest badanie lekarskie, podczas którego specjalista bada brzuch rękoma, niekiedy stosując dość mocny ucisk, co pozwala stwierdzić, w których okolicach dolegliwości bólowe są najsilniejsze oraz jak chory reaguje na bodźce bólowe. Takie badanie pozwala podjąć decyzję o tym, czy konieczna jest szybka interwencja chirurgiczna. Elementem badania lekarskiego czasami jest także zbadanie pacjenta przez kiszkę stolcową, a w przypadku kobiet badanie ginekologiczne².

Pozostałe specjalistyczne badania wykorzystywane w diagnostyce twardego brzucha to m.in.²:

• badania laboratoryjne (krwi, moczu, kału),
• prześwietlenie RTG,
• ultrasonografia (USG),
• tomografia komputerowa (TK).

O wyborze optymalnych dla pacjenta badań obrazowych zawsze decyduje lekarz².

Jak leczyć twardy brzuch?

Podejście do leczenia zależy od tego, co jest powodem występowania twardego brzucha. Po wykluczeniu podłoża chorobowego w przypadku wzdęć lekarz w pierwszej kolejności z pewnością zaleci zmianę diety i wyeliminowanie z jadłospisu pokarmów gazotwórczych czy napojów gazowanych, ponieważ ich spożywanie może powodować wzdęty brzuch po jedzeniu i nasilać dyskomfort związany z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Pomocne może okazać się także sięgnięcie po pomoc specjalistów w zakresie radzenia sobie ze stresem⁵. Gdy twardy brzuch jest bardzo dokuczliwy, można spróbować wykonać delikatny masaż lub zastosować ciepłe okłady. Warto też nieco zwolnić i po prostu odpocząć.

W przypadku ostrego brzucha podejście do leczenia zależy od stanu chorego. Nie zawsze konieczna jest natychmiastowa interwencja chirurgiczna. Jeśli to zatem możliwe, stosuje się leczenie zachowawcze. Leczenie nieoperacyjne może obejmować np. podanie dożylnie antybiotyków, leczenie płynami czy założenie sondy żołądkowej. U części chorych takie postępowanie przynosi poprawę i dalsze leczenie operacyjne może się okazać w ogóle niepotrzebne, ale nie u wszystkich. W niektórych przypadkach, np. przy ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego, trzeba przeprowadzić operację chirurgiczną. Ostateczna decyzja w kwestii leczenia ostrego brzucha należy do lekarza².

Korzystanie z serwisu nie zastępuje diagnozy lekarza czy konsultacji farmaceuty, zaleceń lekarza, czy farmaceuty co do przyjmowania leków, a także treści ulotki i Charakterystyki Produktu Leczniczego. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby opublikowane opracowania były najwyższej jakości i odpowiadały potrzebom czytelników, a również były zgodne z obowiązującymi przepisami i wytycznymi. Nie ponosimy odpowiedzialności za własne decyzje użytkowników, mogące mieć wpływ na ich zdrowie, prowadzoną działalność gospodarczą lub zawodową.

Bibliografia:

1. 1. Eder P., Stawczyk-Eder K., Łykowska-Szuber L. i in., Wzdęcie – ważny i powszechny problem kliniczny w codziennej praktyce lekarskiej, Prz Gastroenterol 2012; 7 (4): 197–202.
   2. Komorowski A., Ostry brzuch (ostre chirurgiczne choroby jamy brzusznej), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/165307,ostry-brzuch-ostre-chirurgiczne-choroby-jamy-brzusznej (dostęp: 2022.10.17.).
   3. Gulbicka P., Grzymisławski M., Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie, Piel. Zdr. Publ. 2016, 6, 1, 69–76.
   4. Dzierżanowski T., Rydzewska G., Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy, Przegląd Gastroenterologiczny, 2012; 7 (5): 249–263.
   5. Wiercińska M., Wzdęcia – czym są, co je powoduje, kiedy zgłosić się do lekarza i jakie są domowe sposoby na wzdęcia brzucha?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50663,wzdecia (dostęp: 2022.10.17.)).

Ulgix Wzdęcia, wyrób medyczny. Skład: 1 kapsułka miękka zawiera 80 mg symetykonu. Ulgix Wzdęcia Max, wyrób medyczny. Skład: 1 kapsułka miękka zawiera 240 mg symetykonu. Zastosowanie: w łagodzeniu objawów związanych z nadmiernym nagromadzeniem gazów w żołądku i jelitach powstałych w wyniku fermentacji jelitowej w czasie procesów trawienia. Należą do nich: uczucie pełności, silne wzdęcia, odbijanie, które mogą być m.in. wynikiem błędów dietetycznych. Pomocniczo przed wykonaniem badań diagnostycznych w obrębie jamy brzusznej techniką obrazową, takich jak: radiografia, ultrasonografia i endoskopia. Przyczynia się do usunięcia z przewodu pokarmowego gazów i powietrza, przez co poprawia jakość uzyskiwanych obrazów i eliminuje trudności diagnostyczne. Przeciwwskazania: Nie należy stosować, jeżeli występuje nadwrażliwość na symetykon lub inny składnik wyrobu. Wytwórca: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242 E.

Ulgix Wzdęcia Max, wyrób medyczny. Skład: 1 kapsułka miękka zawiera 240 mg symetykonu. Zastosowanie: Ulgix Wzdęcia Max stosowany jest w łagodzeniu objawów związanych z nadmiernym nagromadzeniem gazów w żołądku i jelitach powstałych w wyniku fermentacji jelitowej w czasie procesów trawienia. Należą do nich: uczucie pełności, silne wzdęcia, odbijanie, które mogą być m.in. wynikiem błędów dietetycznych. Ulgix Wzdęcia Max stosowany jest także pomocniczo przed wykonaniem badań diagnostycznych w obrębie jamy brzusznej techniką obrazową, takich jak: radiografia, ultrasonografia i endoskopia. Przyczynia się do usunięcia z przewodu pokarmowego gazów i powietrza, przez co poprawia jakość uzyskiwanych obrazów i eliminuje trudności diagnostyczne. Przeciwwskazania: Wyrobu Ulgix Wzdęcia Max nie należy stosować, jeżeli występuje nadwrażliwość na symetykon lub inny składnik wyrobu. Wytwórca: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242 E.

Poznaj ULGIX Wzdęcia

Poznaj ULGIX Wzdęcia Max