Zaparcia – czym są i skąd się biorą?
Zaparcia są stosunkowo często występującym zaburzeniem w oddawaniu stolca. Stanowią one jedną z powszechniejszych dolegliwości związanych z funkcjonowaniem układu pokarmowego. W zależności od przyczyny ich występowania wyróżnia się zaparcia wtórne i zaparcia pierwotne, nazywane również czynnościowymi. Czym się charakteryzują zaparcia, skąd się biorą i jak z nimi walczyć?
Kiedy mówimy o zaparciach?
Zaparcia definiowane są jako zbyt mała częstotliwość oddawania stolca, wraz z towarzyszącymi temu symptomami. Dolegliwość ta rozpoznawana jest wówczas, gdy wypróżnienia występują 2 razy na tydzień (lub rzadziej). Wraz z zaparciami mogą pojawić się inne objawy, w tym m.in. problemy z zainicjowaniem aktu defekacji, nadmierne parcie na stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia1. Konsekwencją zaparć zwykle jest suchy, grudkowy, twardy i zbity stolec. Niekiedy konieczne jest zastosowanie ręcznych zabiegów, które ułatwiają oddanie stolca. Według badań mogą one dotyczyć aż 24% populacji, natomiast w Polsce może się zmagać z nimi ok. 13% osób2.
Skąd się biorą zaparcia?
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje zaparć – wtórne oraz pierwotne (czynnościowe), które różnią się od siebie m.in. przyczynami występowania. Warto jednak podkreślić, że niekiedy jednoznaczne określenie etiologii zaparć jest trudne, gdyż mogą one wynikać ze współdziałania na siebie wielu różnych czynników. W przypadku zaparć wtórnych przyczyny należy upatrywać w różnych czynnikach biologicznych czy też farmakologicznych. Mowa tu w szczególności o: problemach trawiennych o niezidentyfikowanej przyczynie, chorobach nowotworowych, chorobach zapalnych jelit, chorobach metabolicznych (np. cukrzycy czy niedoczynności i nadczynności tarczycy), chorobach neurologicznych (np. chorobie Parkinsona), chorobach psychicznych (np. depresji, anoreksji)3. Również liczne grupy leków mogą prowadzić do zaparć (np. leki hipotensyjne, niektóre leki przeciwdepresyjne oraz przeciwbólowe). Z kolei w przypadku zaparć pierwotnych przyczyna tkwi w zaburzeniach czynnościowych, np. nieprawidłowości w budowie zwieracza odbytu.
Pisząc o tym, skąd się biorą zaparcia, nie należy również zapominać o:
- diecie ubogoresztkowej,
- odwodnieniu organizmu,
- niedożywieniu organizmu,
- braku aktywności fizycznej4.
W przypadku wystąpienia zaparć w pierwszej kolejności warto przyjrzeć się swojemu trybowi życia i nawykom żywieniowym, a także zwiększyć poziom aktywności fizycznej i zawartość błonnika w swoim codziennym jadłospisie. Można też wspomóc się lekami dostępnymi bez recepty. Warto jednak pamiętać, że jeśli nie rozpoznamy przyczyny zaparć, a następnie jej nie wyeliminujemy, to mogą one powracać. W przypadku gdy mimo korekty stylu życia problem zaparć nadal występuje, warto zwrócić się do lekarza – proktologa lub gastroenterologa5. Zwykle w pierwszej kolejności stosuje się tzw. niefarmakologiczne sposoby leczenia zaparć, czyli:
- zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego,
- przyjmowanie większej ilości płynów (najlepiej wody niegazowanej),
- zwiększenie poziomu aktywności fizycznej,
- ustalenie pory aktu oddawania stolca,
- ograniczenie sytuacji stresogennych6.
W przypadku gdy wyżej wymienione metody zawodzą, zwykle wdraża się leczenie farmakologiczne, które polega na zastosowaniu:
- leków osmotycznych, które zmiękczają masy kałowe,
- leków pęczniejących, które zwiększają objętość mas kałowych, ułatwiając w ten sposób ich wydalanie,
- leków poślizgowych, które powlekają ściany jelit śliską warstwą i jednocześnie zmiękczają masę kałową,
- leków kontaktowych (drażniące), które drażnią zakończenia nerwowe w jelicie, a tym samym pobudzają wypróżnianie stolca,
- leków zmiękczających stolec, które obniżają napięcie powierzchniowe stolca i pobudzają jelitowe wydzielanie płynu nie wpływając na perystaltykę jelit7,8.
Występowanie zaparć jest ściśle powiązane z perystaltyką jelit, czyli odruchem mięśniowo-nerwowym, który m.in. ułatwia wydalanie mas kałowych. Zbyt słaba perystaltyka jelit charakteryzuje się występowaniem zaparć, a także nadmiernym gromadzeniem i wydalaniem gazów oraz bólem brzucha9. Chcąc ją przyśpieszyć, należy10:
- wyeliminować ze swojej diety produkty wysokoprzetworzone,
- spożywać dużą ilość płynów (najlepiej wody niegazowanej),
- zadbać o regularne pory przyjmowania posiłków,
- ograniczyć sytuacje stresogenne,
- podnieść poziom aktywności fizycznej.
Korzystanie z serwisu nie zastępuje diagnozy lekarza czy konsultacji farmaceuty, zaleceń lekarza, czy farmaceuty co do przyjmowania leków, a także treści ulotki i Charakterystyki Produktu Leczniczego. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby opublikowane opracowania były najwyższej jakości i odpowiadały potrzebom czytelników, a również były zgodne z obowiązującymi przepisami i wytycznymi. Nie ponosimy odpowiedzialności za własne decyzje użytkowników, mogące mieć wpływ na ich zdrowie, prowadzoną działalność gospodarczą lub zawodową.
Przypisy:
1. Nie tylko dieta. Jak zadbać o zdrowie jelit, https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a5073/Nie-tylko-dieta—Jak-zadbac-o-zdrowie-jelit.html/m332, data dostępu 14.07.2021
2. Paula Nagel, Dieta Lekkostrawna, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-lekkostrawna-3/, data dostępu 13.07.2021.
3. Stres a choroby układu pokarmowego, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/68171,stres-a-choroby-przewodu-pokarmowego, data dostępu 14.07.2021
4. Wpływ spożywania rozcieńczonego octu jabłkowego na organizm, „mp.pl”, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/77596,wplyw-spozywania-rozcienczonego-octu-jablkowego-na-organizm
5. Ulotka dołączona do opakowania Ulgix Trawienie Plus.
Ulgix Trawienie Plus, kapsułki miękkie. Skład: 1 kapsułka miękka zawiera 120 mg wyciągu z owoców kopru włoskiego, 75 mg wyciągu z karczocha, 40 mg wyciągu z owoców cytryńca chińskiego, 15 mg wyciągu z mięty pieprzowej. Zastosowanie: Ze względu na zawarte składniki produkt polecany jest jako uzupełnienie diety szczególnie dla osób spożywających ciężkostrawne, tłuste i obfite posiłki, spożywających posiłki w pośpiechu i nieregularnie, odczuwających dyskomfort i uczucie pełności po posiłku, kontrolujących masę ciała. Przeciwwskazania: Niedrożność dróg żółciowych. Nadwrażliwość na jakikolwiek składnik preparatu. Producent: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242 E.
Suplement diety. Preparat nie może być stosowany jako substytut zróżnicowanej diety.
