Jakie czynniki wpływają na rozwój syndromu „leniwego jelita”?

21 stycznia 2022

„Leniwe jelita” to dolegliwość, na którą cierpi coraz więcej osób. Wiąże się ze złymi nawykami dietetycznymi, zbyt małą ilością ruchu, słowem – to schorzenie naszych czasów, którego głównym objawem są nawracające zaparcia. W jaki sposób rozwija się syndrom „leniwego jelita”?

Syndrom leniwego jelita – na czym polega?

„Leniwe jelita” to jelita o spowolnionej perystaltyce. Obniżona perystaltyka jelit prowadzi przede wszystkim do częstych zaparć. O zaparciu czynnościowym, czyli niewywołanym inną, organiczną chorobą np. jelita grubego, możemy mówić, gdy pacjent w ciągu ostatnich 3 miesięcy skarżył się na dwa lub więcej z poniższych objawów:

wysiłek podczas parcia na stolec w ponad 25% defekacji,
grudkowy lub twardy stolec w ponad 25% defekacji,
uczucie niepełnego wypróżnienia w ponad 25% defekacji,
uczucie przeszkody/blokady w obrębie odbytnicy/odbycie w ponad 25% wypróżnień,
ręczne zabiegi celem ułatwienia ewakuacji stolca w ponad 25% wypróżnień,
mniej niż 3 samoistne wypróżnienia na tydzień^3,4.

Niezależnie od tej klasyfikacji, lekarze zazwyczaj przyjmują, że o zaparciach mówimy, gdy częstotliwość wypróżnień wynosi mniej niż 3 na tydzień. Dla pacjentów natomiast zaparcia są przede wszystkim równoznaczne z utrudnionym oddawaniem stolca, uczuciem niepełnego wypróżnienia czy oddawaniem stolców o twardej konsystencji⁵.

Przyczyny zaburzenia perystaltyki jelit

Częstość występowania zaparcia w zdrowej populacji Europy określono na 17,1%, przy czym problem ten w znacznie mniejszym stopniu dotyczy dzieci i ludzi młodych niż osób starszych. Co trzecia osoba w wieku powyżej 70 lat skarży się na zaparcia. Problem ten występuje ponadto dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Bardzo często dotyczy kobiet w ciąży. Ponadto do czynników, które mają istotny wpływ na spowolnienie perystaltyki jelit i częste zaparcia wymienia się:

niską aktywność fizyczną;
dietę ubogą w błonnik, obfitującą w żywność wysoko przetworzoną, tłustą, smażoną;
podłoże psychosomatyczne – stres, pośpiech, a także – związane z pośpiechem i brakiem czasu – częste hamowanie odruchu defekacji, które może spowodować zmianę progu odczuwania parcia na stolec receptorów czuciowych w odbytnicy;
zaburzenia rytmu dobowego pracy jelit (spożywanie obfitych posiłków wieczorem przy braku śniadania),
niedostateczne przyjmowanie płynów,
zaburzenia składu flory bakteryjnej jelit,
uchyłki jelita grubego i żylaki odbytu.

Ryzyko występowania zaparć zwiększa też przyjmowanie niektórych leków, np. zobojętniających kwas solny w żołądku, suplementów żelaza i wapnia, rozkurczowych, przeciwhistaminowych, diuretycznych, antydepresyjnych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofenu), leków psychotropowych i chemioterapeutycznych .

Jak radzić sobie z leniwym jelitem?

Podstawowym sposobem radzenia sobie z zaparciami spowodowanymi „leniwym jelitem”, czyli spowolnionym pasażem, jest modyfikacja diety mająca na celu usprawnienie tego pasażu. Dieta mająca pobudzić perystaltykę jelit powinna być bogatobłonnikowa. Błonnik wspomaga zatrzymywanie wody w świetle jelita, powoduje zwiększanie objętości mas kałowych i pobudzanie ruchów perystaltycznych. Naturalny błonnik obecny jest np. w warzywach, owocach, ciemnym pieczywie, otrębach, płatkach owsianych. Warto pamiętać, aby produkty bogate w błonnik lub preparaty błonnikowe wprowadzać do diety powoli, aby nie uzyskać zbyt silnego efektu przeczyszczającego. Dzienna zawartość błonnika w diecie wynosić powinna 20–30 g⁶.

Kolejnym istotnym zaleceniem dietetycznym jest wystarczająca podaż płynów – zwłaszcza przy jednoczesnym spożyciu błonnika. Zbyt niska ilość płynów powoduje formowanie się twardych, trudnych do wydalenia stolców⁷.

Zaleca się wzbogacenie diety o suszone owoce (morele, śliwki, figi, daktyle), nasiona lnu, jogurty, kefiry, maślankę⁸.

Należy natomiast ograniczyć spożycie warzyw kapustnych, warzyw strączkowych, cebuli, selera, czosnku, białego ryżu, kaszy manny, gotowanej marchwi, bananów, pigwy, czekolady, słodyczy⁹.

Drugim, poza dietą, zaleceniem, jest zwiększenie aktywności fizycznej. 30–60 minut wysiłku fizycznego dziennie znacznie poprawia konsystencję stolca, zmniejsza ilość gromadzących się gazów jelitowych i zapobiega wzdęciom. Istotne jest również uregulowanie rytmu dobowego posiłków, nierezygnowanie ze śniadań i wprowadzenie pewnej rutyny również w kwestii defekacji. Skurcze powodujące szybkie przesuwanie się mas kałowych występują naturalnie najczęściej w godzinach porannych na skutek odruchu żołądkowo-okrężniczego spowodowanego przez rozciągający żołądek pokarm¹⁰.

Doraźnym wsparciem przy uciążliwych zaparciach mogą być środki przeczyszczające, jednak nie są to leki do stosowania ciągłego. W nadmiarze, drażnią błonę śluzową jelit, a dodatkowo rozleniwiają jeszcze bardziej przewód pokarmowy i sprawiają, że pacjent zaczyna uzależniać prawidłowe wypróżnienie od przyjęcia środka przeczyszczającego, a w końcu, na skutek zachodzących zmian degeneracyjnych włókien nerwowych i obrzęku komórek zwojowych w ścianie jelit, może dojść do oporności na leki przeczyszczające i zaparcia wtórnego^11_.

W terapii częstych zaparć stosuje się także:

środki zmiękczające stolec, np. dokuzynian sodowy, stosowany w Ulgix Laxi
środki kontaktowe (drażniące) – działają bezpośrednio na błonę śluzową jelita, wzmagając jego perystaltykę, np. liść senesu, aloes, kora kruszyny, korzeń rzewienia, bisakodyl,
środki pęczniejące (zwiększające objętość mas kałowych”, np. babka płesznik,
środki osmotyczne (zwiększają przenikanie wody do światła jelita), np. laktuloza, czopki glicerynowe^12,13

Korzystanie z serwisu nie zastępuje diagnozy lekarza czy konsultacji farmaceuty, zaleceń lekarza, czy farmaceuty co do przyjmowania leków, a także treści ulotki i Charakterystyki Produktu Leczniczego. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby opublikowane opracowania były najwyższej jakości i odpowiadały potrzebom czytelników, a również były zgodne z obowiązującymi przepisami i wytycznymi. Nie ponosimy odpowiedzialności za własne decyzje użytkowników, mogące mieć wpływ na ich zdrowie, prowadzoną działalność gospodarczą lub zawodową.

Przypisy:

1. J. Daniluk, Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny, „Varia Medica” 2018, tom 2, nr 4, s. 286–296.
2. J. Daniluk, Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny, „Varia Medica” 2018, tom 2, nr 4, s. 286–296.
3. T. Dzierżanowski, G. Rydzewska, Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2012, nr 7(5), s. 249–263.
4. A. Mokrowiecka, Zaparcia czynnościowe, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/74266,zaparcia-czynnosciowe, dostęp 6.12.21.
5. T. Dzierżanowski, G. Rydzewska, Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2012, nr 7(5), s. 249–263.
6. T. Dzierżanowski, G. Rydzewska, Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2012, nr 7(5), s. 249–263
7. T. Dzierżanowski, G. Rydzewska, Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2012, nr 7(5), s. 249–263.
8. T. Dzierżanowski, G. Rydzewska, Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2012, nr 7(5), s. 249–263.
9. R. Dudkowiak, Leczenie dietetyczne w zaparciach, https://www.esculap.com/publication/130000/leczenie-dietetyczne-w-zaparciach, dostęp 6.12.21.
10. J. Daniluk, Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny, „Varia Medica” 2018, tom 2, nr 4, s. 286–296.
11. A. Mokrowiecka, Zaparcia czynnościowe, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/74266,zaparcia-czynnosciowe, dostęp 6.12.21.
12. A. Mokrowiecka, Zaparcia czynnościowe, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/74266,zaparcia-czynnosciowe, dostęp 6.12.21.
13. T. Dzierżanowski, J. Jarosz, Zaparcia u chorych leczonych opioidami, „Onkologia w praktyce klinicznej” 2009, tom 5, nr 2, s. 51.

ULGIX LAXI, 50 mg, kapsułki miękkie. Skład: 1 kapsułka zawiera 50 mg sodu dokuzynianu (Natrii docusas). Postać farmaceutyczna: kapsułki miękkie. Wskazania do stosowania: zapobieganie zaparciom i leczenie przewlekłych zaparć; wspomagająco u pacjentów z guzkami krwawniczymi i (lub) szczelinami odbytu, jak również u pacjentów, u których ze względu na stan zdrowia niewskazany jest zwiększony wysiłek przy oddawaniu stolca; przygotowanie do zabiegów diagnostycznych i operacyjnych. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na którykolwiek składnik produktu, nudności i wymioty, zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit oraz stany zagrażające wystąpieniem niedrożności jelit (nagromadzenie mas kałowych, zapalenie jelit, zwężenie jelit, zrosty otrzewnowe, przepukliny, polipy, guzy), ostry ból o nieznanej przyczynie w jamie brzusznej, krwawienia z przewodu pokarmowego o nieznanej przyczynie, stany odwodnienia organizmu. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu.